“Diễn viên mời vào chỗ” (演员请就位 Diễn viên thỉnh tựu vị) là một chương trình tạp kỹ ăn khách của Trung Quốc đại lục, được tổ chức lần đầu năm 2019, rồi thừa thắng xông lên lần thứ hai năm 2020. Chương trình mời bốn vị đạo diễn ngồi vào ghế nóng để đánh giá diễn xuất của các diễn viên khi tái hiện các phân đoạn phim điện ảnh và truyền hình kinh điển, lựa chọn nhóm diễn viên thực lực tham gia vào phim ngắn của bốn đạo diễn này, từ đó tìm ra “diễn viên xuất sắc” chung cuộc. Mùa thứ nhất đánh dấu sự góp mặt của đạo diễn Trần Khải Ca, nữ đạo diễn Lý Thiếu Hồng, diễn viên kiêm đạo diễn Triệu Vy và đạo diễn – nhà văn Quách Kính Minh. Mùa thứ hai, Lý Thiếu Hồng rút lui, thay vào đó là đạo diễn Hong Kong nổi tiếng Nhĩ Đông Thăng.
Qua hai mùa liên tiếp, chương trình đã thể hiện một số điểm đáng lưu ý như sau:
Thứ nhất, tiềm lực về điện ảnh và truyền hình của Trung Quốc là đáng nể, vì họ có một kho phim ảnh cực kỳ phong phú; một đội ngũ biên kịch, diễn viên và chuyên gia hùng hậu; một thị trường lớn thu hút sự chú ý của rất nhiều nhà đầu tư; một lượng khán giả đông đảo. Qua 2 mùa tạp kỹ, số lượng phim Trung Quốc được tái hiện qua diễn xuất của diễn viên và khả năng “remake” của đạo diễn lên đến gần 90 bộ. Số lượng diễn viên tham gia vào show diễn hai mùa lên tới 100 người, trong đó có nhiều diễn viên trẻ mới vào nghề, đồng thời cũng nhiều diễn viên đã có tiếng tăm ở cả Trung Quốc Đại lục lẫn Hong Kong, Đài Loan, như Minh Đạo, Chung Hân Đồng, Hồ Hạnh Nhi, Huỳnh Dịch, v.v…
Thứ hai, ngành giải trí Trung Quốc hiện tại cố gắng tạo thế cân bằng giữa nghệ thuật và thương mại, dù cán cân đôi lúc vẫn nghiêng về thương mại. Chẳng hạn Quách Kính Minh từng nhận về rất nhiều lời phê bình tiêu cực, nhưng anh vẫn là tác giả tiểu thuyết ăn khách, và việc lấn sân sang lĩnh vực truyền hình với thành công đầy tranh cãi khiến anh trở thành gương mặt “thị phi” có sức hấp dẫn, nên được đặt cạnh Trần Khải Ca như một đối trọng. Hay như mùa thứ hai, chương trình đưa ra tiêu chí xếp hạng “vị trí thị trường” của diễn viên tham gia, dẫn đến kết quả nhiều diễn viên kỳ cựu từng đoạt giải thưởng lớn song mới vắng bóng vài năm đã bị xếp vào hạng B, trong khi các diễn viên trẻ mới nổi lại dễ dàng được liệt vào hạng A, thậm chí cao hơn, hạng S (super), như Trương Nguyệt, diễn viên trẻ đang nổi như cồn nhờ vai diễn “tiểu tam trà xanh” Lâm Hữu Hữu của phim truyền hình Ba mươi thôi mà (2020). Mối quan hệ giữa “thực lực” và “lưu lượng” (sức hút đối với số đông) trở thành vấn đề nóng không ngừng được thảo luận công khai. Bản thân chương trình cũng đã trao hai giải song song là diễn viên được yêu thích nhất (đại diện cho lưu lượng) và diễn viên xuất sắc nhất (đại diện cho thực lực). Dầu vậy, Trương Triết Hãn sau khi đoạt giải diễn viên được yêu thích nhất mùa giải đầu tiên đã nhanh chóng gia nhập đoàn phim Sơn Hà Lệnh, bộ phim truyền hình đình đám năm 2021, còn Ngưu Tuấn Phong với thành tích diễn viên xuất sắc nhất vẫn chưa gặp cơ hội xứng đáng.
Thứ ba, mặc dù chương trình bắt các đạo diễn “chạy deadline” không ngơi nghỉ để lên sóng mỗi tuần, đỉnh điểm có những lúc đạo diễn phải hoàn thành 1 phim ngắn trong 1 ngày rưỡi (để còn thời gian xử lý hậu kỳ), khiến chất lượng phim chưa thật lý tưởng, nhưng nhiều sáng tạo trình làng hai mùa này vẫn được ghi nhận. Trong số đó, phim ngắn Tai Cụp (折耳/ Ocean) của Triệu Vy là điểm sáng đáng ngạc nhiên.
Câu chuyện kể về cặp chị em song sinh nương tựa lẫn nhau sau khi cha mẹ mất. Cậu em Tống Tiểu Hải cao lớn, đẹp trai, sau nhiều năm chỉ diễn vai phụ, một hôm bất ngờ được giao vai chính Dương Quá trong bản mới của Thần điêu hiệp lữ. Cậu như sống trong mơ, mỗi ngày đều cố gắng trau dồi diễn xuất, trải nghiệm nhân vật bằng cách giấu tay trái đi, chỉ sử dụng tay phải, chăm chỉ ra biển luyện “Ám Nhiên Tiêu Hồn Chưởng”. Trong khi đó, cô chị Tiểu Dương vừa mập vừa lùn, là nhân viên ngân hàng. Ngày ngày, cậu em đọc sách luyện võ, cô chị ngồi ôm xấp tiền giả tập đếm và tính xem hôm nay ăn gì. Hai chị em là hai hình ảnh tương phản một trời một vực, giống như câu chuyện mà Hải từng kể để trêu chọc Dương khi cô chị than thở sao chẳng được di truyền một nét đẹp nào của cha: “Bạn em nuôi một con mèo đực giống Mỹ đẹp mã và một con mèo cái giống Scotland tai cụp mặt đần, sinh hai con mèo con, tưởng phải ra mèo lai, không ngờ lại tiếp tục là một con đực đẹp mã và một con cái tai cụp mặt đần…”
Cho đến một hôm, Hải vỡ mộng khi biết vai diễn Dương Quá dành cho cậu chỉ là lời đạo diễn nói lúc say rượu. Cậu trở về với con số không, đau khổ và nghi ngờ khả năng lẫn con đường phía trước của chính mình. Phân đoạn xúc động nhất phim rơi vào lúc hai chị em ngồi đối diện với chủ quán ăn, Dương nói: Tôi có câu chuyện này muốn kể anh nghe, vì sao tôi biết thằng em mơ mộng hão huyền mà vẫn cứ để nó mơ mãi, bởi phút lâm chung, mẹ tôi bảo điều duy nhất khiến mẹ hối hận, là chưa từng để cha tôi sống như ông hằng mơ ước; mẹ nhắn nhủ rằng con là chị, dù lớn hơn nó 9 giây cũng là chị, sau này em muốn làm gì hãy ủng hộ, chớ gạt ngang, như vậy con không hối hận, nó cũng chẳng có gì nuối tiếc.
Hải tiễn Dương ra bến xe, Dương dúi vào tay em một gói tiền, bảo tiền giả đấy, tập đếm đi. Dương qua cửa kiểm soát, quay lại nhìn Hải, pha trò giả làm mèo tai cụp, cười thật tươi rồi rời khỏi. Trên đường về nhà, Hải mở gói tiền, hóa ra là tiền thật, do Dương mấy năm liền đoạt giải các cuộc thi đếm tiền nhanh tích cóp được, cùng với lời nhắn: cứ tiêu đi, bao giờ thành danh, giàu rồi trả chị, đã mất công theo đuổi thì chớ dễ dàng bỏ cuộc!
Bộ phim giản dị, mà vừa khéo thể hiện được mâu thuẫn nội tại trong xã hội Trung Quốc, và tâm hồn con người. Người nghĩ mình đang cống hiến cho nghệ thuật thường cảm thấy kẻ chỉ chăm chăm kiếm tiền thật thô lậu trần tục, ngược lại người chú trọng kinh tế trước mắt lại cho rằng đam mê nghệ thuật là nực cười viển vông. Nếu cứ co cụm trong suy nghĩ hạn hẹp của bản thân, có khác chi hình ảnh Dương Quá mất một tay, cánh tay còn lại dù thần thông quảng đại đến đâu cũng khó giúp cơ thể cân bằng. Chỉ khi nào nghệ thuật và thị trường có thể ngồi lại cố gắng hiểu lòng nhau, như hình ảnh hai chị em sinh đôi ngồi trên cát cuối phim, thì ta mới bất ngờ nhận ra rằng, họ tuy hai mà một. Hải và Dương hợp lại chính là biển lớn của đời này, và đó cũng là lý do bộ phim lấy tên tiếng Anh Ocean.
Trong hai mùa giải, Triệu Vy được biết đến như một đạo diễn nhạy cảm với chất liệu đời sống và hơi thở thời đại, đồng thời không đặt nặng vấn đề ngoại hình hay tuổi tác của diễn viên. Tương lai của điện ảnh Trung Quốc có lẽ cũng đến lúc đặt vào tay một thế hệ đạo diễn trẻ trung hơn, thế hệ không ngừng tìm kiếm cho mình một điểm cân bằng giữa cuộc đời và nghệ thuật.
P.T.V
Link phim ngắn Tai cụp để tham khảo:
